وال پست نگهدارنده دیوار است که آن را به نام وادار نیز می‌شناسند. وال پست سازه غیر اصلی به شکل عمودی یا افقی و شبیه به سازه ستون یا تیر است اما عملکرد آن متفاوت است.
وظیفه وال پست در سازه چیست ؟
از وال پست‌ها برای محکم سازی دیوارها در برابر باد شدید و زلزله و جهت اتصال میان قاب‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای و همچنین اتصال دیوار به ستون و تیرها و دال به اسکلت ساختمانی استفاده می‌کنند.
همچنین از وال پست‌ها جهت جلوگیری از خرابی و واژگونی دیوار استفاده می‌کنند. کار وال پست در سازه ساختمانی انتقال بار ناشی از باد و لرزه زلزله به قاب سازه و ایمن سازی دیوار از ریزش است.
ساختار وال پست چگونه است؟
وال پست یک سازه کلافی شکل به شکل کلاف‌های افقی و قائم است که جهت افزایش مقاومت سازه، ایمن سازی ساختمان در برابر باد شدید و لرزش ناشی از زلزله استفاده می‌شود و انواع مختلفی دارد که با توجه به ساختار و نوع مصالح به کار رفته در آن در طبقه بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد .
انواع وال پست در سازه‌های ساختمانی
به طور کلی وال پست‌ها را در دو گروه وال پست قائم وافقی طبقه‌بندی می‌کنند:
۱-وال پست قائم: وال پستی است که به صورت قائم یعنی موازی با ستون در ساختمان نصب می‌شود. وال پست قائم یک سازه پروفیلیH شکل می‌سازد تا بلوک یا آجر به راحتی درون آن جای گیرد.
وال پست قائم از ۲ یا ۴ نبشی با امکان مهار از بیرون ساخته می‌شود.
به طور کلی وال پست‌های قائم را می‌توان در دو نوع با وادار میانی و کناری اجرا کرد که وادار میانی در طول دیواراجرا می‌شود و وادار کناری همانگونه که از نام آن پیدا است در نزدیکی اعضای قائم و با فاصله مشخصی قرار داده می‌شود.
۲-وال پست افقی: از وال پست افقی در دیوارهای با ارتفاع بیش از ۵/۳ متر و جهت کاهش ارتفاع آزاد دیوار استفاده می‌شود. همچنین وال پست‌ها نقش نگهداری تیرک‌ها را نیز بر عهده دارند. تیرک‌هایی که باید با ستون حداکثر ۱ متر فاصله داشته باشند . وال پست‌ها این فاصله را حفظ می‌کنند تا تیرها در ناحیه مفصل تغییر شکل نیابند.
همچنین این وال پست ها به عنوان جدا کننده قاب از دیوار نیز شناخته می‌شوند.
۳-وال پست ترکیبی: اگر از هر دو نوع وال پست افقی و قائم درپروژه‌های ساختمانی استفاده شود وال پست ایجاد شده را وال پست ترکیبی می‌نامند . این وال پست می‌تواند یکپارچگی بیشتری در سازه ایجاد کند.
انواع وال پست از نظر مهاربندی و شیوه اجرایی
۱-پست با انکربولت ونبشی
۲-اتصال وال پست با میلگرد
۳-اجرای تسمه دور ستون
۴-مهار دیوار به وسیله میلگرد در داخل ستون‌های مجاور
۵-مهار دیوار به وسیله جای‌گذاری میلگرد در کف
۶-وال پست جان پناه بام
۷- مهاردیوار به وسیله بیلگرد در سوراخ‌های قالب ها
انواع وال پست از نظر مصالح تشکیل دهنده
وال پست‌ها از نظر ساختار و مصالح تشکیل دهنده آنها در ۲ گروه فلزی و بتنی قرار می‌گیرند و با توجه به بودجه در نظر گرفته شده و نوع کاربری ساختمان می‌توان مناسب‌ترین نوع را برای اجرا انتخاب کرد.
۱-وال پست فلزی: وال پست‌های فلزی یا فولادی که به شکل ناودانی، قوطی یا نبشی ساخته می‌شوند معمولاً در سازه‌های با اسکلت فولادی کاربرد دارند.
۲-وال پست بتنی: از وال پست‌های بتنی در سازه‌های با مصالح بنایی استفاده می‌شود.
۳-وال پست با مقطعIPE: یکی از پرکاربردترین نوع وال پست‌ها است که از فولاد مقاوم به روش نورد سرد و گرم ساخته می‌شود. معمولاً آن را از ۴ قطعه نبشی یا ناودانی می‌سازند.
از وال پست با مقطعIPE در بارهای با طول ۴ متر یا بیشتر استفاده می‌کنند و به عنوان یک وال پست نگهدارنده قائم میانی یا کناری کاربرد دارد.
۴-وال پست با مقطع ناودانی: یکی دیگر از انواع مرسوم وادارها، وال پست‌های ناودانی یا U شکل است .وال پست در سازه باعث جدایی دیوار از قاب به وسیله یونولیت یا پشم سنگ شده تا امکان حرکت آزادانه دیوار به هنگام زلزله ایجاد شود.
وال پست با مقطع ناودانی هم به صورت پیوسته و هم منقطع امکان اجرایی دارد و بنابر شرایط سازه‌ای و با توجه به نوع کاربری ساختمان از دو مدل ممتد و منقطع استفاده می‌شود .
به طور مثال در بیمارستان‌ها از وال پست‌های نوع ناودانی پیوسته استفاده می‌شود تا آسیب به دیوارها و سازه به حداقل ممکن برسد.
وال پست با مقطع ناودانی نیازی به نصب نبشی ندارد. همچنین حرکت دیوار را بر روی صفحه خود ممکن می‌سازد و نصب میلگردها را نیز آسان می‌کند وفضایی را برای نصب مصالح متراکم ایجاد می‌کند، که نیاز به اتصالات دیگر همچون نبشی نخواهد بود.
۵-وال پست با مقطع نبشی: از جمله ارزان ترین وال پست‌های دیوار، وال پست با مقطع نبشی است که به عنوان یک وادار میانی یا کناری جهت مهار حرکت خارج از صفحه دیوار استفاده می‌شود.البته به عنوان وادار قائم نیز گاهاً مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع وال پست به کمک اتصالات پیچی و جوشی به دیوار متصل می‌شود و به جهت نوع سازه‌ای که دارد و نحوه ساخت آن هزینه ساخت و تهیه این مدل وادار کمتر از سایر انواع فلزی آن است.
می‌توان به وسیله دو ورق که با زاویه ۹۰ درجه به یکدیگر متصل شده‌اند به راحتی اقدام به تهیه وال پست با مقطع نبشی نمود.
۶-وال پست با مقطع باکس فولادی: وال پست با مقطع باکس فولادی یا مقطع قوطی، از مرسوم‌ترین وال پست‌های دیوار است که به عنوان وادار قائم و افقی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل شکل هندسی منظم وال پست با مقطع قوطی، هیچ گونه بی‌نظمی در سازه ایجاد نمی‌شود.
این مدل وال پست به عنوان یک تکیه‌گاه ایمن برای دیوار، امکان حرکت آزادانه دیوار را بر روی صفحه خود ایجاد می‌کند تا کمترین آسیب سازه به هنگام لرزش وارد شود.
اتصال وال پست با مقطع فولادی به ساختمان به وسیله پیچ یا جوش است.
۷-وال پست مش: یکی از جدیدترین و عالی‌ترین نگهدارنده‌ها برای دیوار وال پست مش است. وال پست مش از یک توری فایبرگلاس و لایه‌های پلاستر گچی و سیمانی ساخته شده که روی سطح دیوار از دو طرف نصب می‌شوند.
توری‌ها را با نام مش فایبرگلاس نیز می‌شناسند که باعث یکدستی سطح دیوار می‌شوند و همچنین آسیب به دیوار به هنگام زلزله را کاهش می‌دهند.
مزایای استفاده از وال پست مش
از جمله مزایای وال پست مش کاهش هزینه‌های تولید و نصب تا حدود ۶۰ درصد است که باعث شده در همین مدت کم تولید این محصول طرفداران بسیاری یابد. همچنین بار مرده ساختمان نیز به وسیله استفاده از وال پست مش به حداقل میزان ممکن می‌رسد که باعث بالا رفتن ایمنی سازه می‌شود.
با استفاده از پست مش نیازی به استفاده از وادارهای افقی و قائم و میلگرد بستر نخواهد بود که باعث می‌شود در مرحله نازک کاری نیز دیوار دچار خوردگی نشود و فرو نریزد.
اجرای آسان و بدون نیاز به نیروی کار حرفه‌ای در کمترین زمان ممکن از جمله مزایای دیگر وال پست مش است. همچنین کم هزینه بودن سیستم وال پست مش به نسبت سیستم وال پست فلزی که بر اساس تغییرات قیمت فولاد تعیین می‌شود، باعث شده است که استفاده از وال پست مش با توری فایبرگلاس در دهه‌های اخیر به حداکثر خود برسد زیرا که ارزان قیمت بوده و به راحتی در دسترس است.
سازگاری بالا با انواع مصالح ساختمانی، اجرای سریع و بدون فوت وقت ، همچنین عدم نیاز به نیروی کار متخصص، سازگاری بالا با محیط زیست و وزن سبک آنها باعث شده تا از وال پست‌های مش بسیار بیشتر از انواع فلزی آن استفاده شود.
نحوه اجرای وال پست در ساختمان
در اجرای انواع وال پست لازم است به نوع وال پست در سازه مورد نظر و اینکه سازه ما بتنی، فلزی و یا فولادی است توجه نماییم.
در اجرای هر یک از وال پست‌ها لازم به رعایت نکاتی است که در ادامه آن را نیز بررسی خواهیم کرد.
اجرای وال پست فلزی در اسکلت فولادی
یکی از آسان‌ترین روش‌ها در اجرای وال پست، اجرای وال پست فلزی در اسکلت فلزی است. در این مدل، وال پست‌های افقی و قائم به روش جوشکاری به تیرها و ستون‌ها متصل می‌شوند و عملیات دیوارچینی پس از این مرحله انجام می‌گیرد.
اجرای وال پست فلزی در اسکلت بتنی
در اجرای این مدل وال پست نوعی پلیت قبل از مرحله بتن‌ریزی در داخل قالب‌ها نهاده می‌شود و پس از بتن‌ریزی و باز کردن قالب‌ها از پلیت‌ها برای جوشکاری وال پست‌ها استفاده می‌شود. اما اگر قبل از بتن ریزی پلیت‌ها را در سازه کار نگذاشته باشید می‌توانید آنها را به وسیله انکر بولت در تیرها و ستون‌ها جای دهید، تا وال پست‌ها قابلیت جوشکاری داشته باشند.
اجرای وال پست بتنی در اسکلت بتنی
برای اجرای وال پست نوع بتنی در اسکلت بتنی طبق نقشه ساختمانی محل قرارگیری وال پست تعیین می‌شود و پس از آن ورق‌های اتصال در کف و سقف روی تیرها و سقف نصب می‌شوند. در این مرحله لازم است که فاصله نصب وال پست‌ها را هنگام اجرای دیوار خالی بگذاریم. پس از آن و در هنگام چیدن بلوک‌ها در ردیف‌ها از یک بست در هر دو ردیف برای اتصال دو دیوار مجزا به یکدیگر استفاده می‌کنیم.
پس از ساخت دیوار ۴ میلگرد را به ورق‌های متصل شده به کف و سقف برش داده و با استفاده از سیم آرماتوربندی بست‌های بین ردیف‌ها را به میلگردها می‌بندیم. در پایان قالب‌گیری دو طرف دیوار را همزمان انجام داده و در داخل قالب‌ها بتن می‌ریزیم در مرحله پایانی خواهیم دید که ضخامت وال پست‌های اجرا شده کاملاً با ضخامت دیوار یکسان است.
اجرای وال پست فلزی دیوار با بلوک سبک (بلوک هبلکس یا سفالی)
در اجرای وال پست فلزی در دیوار با بلوک سبک در صورتی که طول دیوار بیش از ۴ متر باشد نیاز به وال پست قائم خواهد بود. و اگر طول دیوار از ۴ متر بیشتر باشد (بین ۴ تا ۸ متر باشد) در سازه دیوار نیاز به استفاده از دو وادار قائم خواهد بود و اگر طول دیوار (بین ۸ تا ۱۲ متر باشد )به سه وادار یا وال پست قائم نیاز است و به همین ترتیب بر تعداد وال پست فلزی ما اضافه خواهد شد.
در دیوارهای سفالی از میلگرد بستر برای اتصال بلوک‌ها به ستون استفاده می‌شود .
در دیوارهای با بلوک هبلکس نیز برای اتصال از بست‌های رادیکالی برای گوشه و از بست‌های تخت برای اتصال بلوک‌ها به یکدیگر استفاده می‌شود.
نکات اجرایی وال پست
- حداکثر ارتفاع مجاز دیوار غیر سازه‌ای از کف ۳/۵ متر یاحدود ۳۰ برابر عرض دیوار است و در صورت تجاوز از این حد باید با استفاده از وادارها یا وال پست‌های افقی در طول دیوار مهار مناسب دیوار به نزدیک‌ترین عنصر قائم سازه مهار صورت گیرد.
- در صورت استفاده از آجر در دیوار حداقل ضخامت دیوار باید برابر عرض آجر باشد . .به طور کلی حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع دیوار غیر سازه‌ای نباید از نسبت ۱به ۳۰کمتر باشد.
- دیوار غیر سازه‌ای باید کاملاً به زیر پوشش سقف مهار شود.
- طول آزاد دیوار غیر سازه‌ای بین دو پست بند یا کلاف نباید از ۶ متر بیشتر باشد، اگر این طول بیش از ۶ متر باشد لازم است با استفاده از وال پست قائم در تمام ارتفاع دیوار به طور پیوسته ادامه داشته و به نزدیک ترین عنصر افقی سازه مهار شود.
- در طرفین همه ی بازشوها در دیوار باید وال پست را اجرا کرد.
- در صورتی که لبه قائم دیوار( تیغه )آزاد باشد این لبه باید با یک دیوار عمود یا تیغه دیگر یا کلاف قائم و یا وال پست و یا یک ناودانی فولادی (نمره ی ۶) اتصال یابد.
- فاصله بین وال پست‌های افقی از یکدیگر واز کف۵/۳متر ویا حدود ۳۰ برابر ضخامت دیوار باشد.
- فاصله بین وال پست‌های قائم از هم حداقل ۶ متر و یا حدود ۴۰ برابر ضخامت دیوار باشد.
- دیوارهایی که تا زیر سقف کشیده نمی‌شوند را باید با استفاده از کلاف افقی مهار کر د.
- در وال پست‌های قائم در فاصله ۱ متری از میلگرد نمره ۱۰ آجدار استفاده می‌شود و آن را به قوطی یا نبشی وال پست جوش داده تا مهار بین تیغه و وال پست ایجاد شود.
- در وال پست افقی باید در فاصله ۱ تا ۱/۵ متری از میلگرد نمره ۱۴ استفاده شود و آن را به سقف اتصال داد تا مهار لازم اجرا شود.
- -اندازه استاندارد نبشی ها در اجرای وال پست‌ها،نبشی شماره ۵ است که البته توصیه می‌شود درصورت امکان از نبشی شماره ۶استفاده کرد.
- وال پست‌هایی که نزدیک دیوار اجرا می‌شوند باید با فاصله ۵ سانتی‌متری از ستون قرار گیرند تا ستون به دیوار فشار وارد نکند و دیوار را تخریب نکند. بهتر است در این فاصله ۵ سانتی‌متری از مصالح سبکی همچون یونولیت استفاده کرد.
- جهت اتصال بهتر و محکم‌تر وال پست‌ها به دیوار مجاور در مرحله نازک کاری، بهتر است از رابیتس یا توری استفاده کرد و آن را با سیم مفتول محکم کرد .
- از پروفیل‌های ضد زنگ برای ساخت وال پست‌ها استفاده کرد تا خورندگی آنها به حداقل ممکن برسد.
- لازم است در نزدیکی تیغه دیوار و قسمت‌های بالایی در دیوار چینی از ملات باکیفیت و آجر سنگین استفاده شود.
- شاقول بندی وال پست‌ها حتماً رعایت شود.
- جزئیات قرارگیری وال پست‌ها به مهندسین اجرایی ابلاغ شده باشد و این جزئیات طبق نقشه ساختمانی اجرا گردد.
پاسخ به چند پرسش
_ در چه سازه‌هایی از وال پست استفاده کنیم؟
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد؛ از وال پست‌ها در دیوارها به عنوان نگهدارنده دیوار و با هدف یکپارچه سازی دیوار و برای ایجاد درگیری بین دیوار با اسکلت ساختمانی و جلوگیری از ایجاد فشار و بار اضافی در مواقع وقوع زلزله و لرزش و مهار باد استفاده می شود. در صورتی که ارتفاع دیوار سازه بیش از ۵/۳ متر و یا طول آن بیش از ۴ متر باشد از انواع وال پست با توجه به نوع سازه استفاده می‌کنیم.
_ اگر از وال پست در دیوار مورد نظر استفاده نشود مسئولیت آن بر عهده چه کسی است؟
اگر از وال پست در دیوار با بیش از ۴ متر طول استفاده نشود تبعات آن بر عهده مهندس ناظر سازه خواهد بود .
وظیفه کنترل اجرای صحیح وال پست والزامات لرزه‌ای بر عهده مهندس ناظر است و معمار در ساختمان نیز باید اجرای دقیق دیوارهای داخلی با وال پست را کنترل نماید.
