قالب بندی ستون – معرفی پرکاربردترین قالب‌های ستون
ستون‌ها مهم‌ترین عضو سازه‌ای در امر ساخت و ساز هستند که نقش مهم و حیاتی در منتقل کردن بارهایی دارند که از سقف به پی ساختمان یا همان فونداسیون وارد می‌شود. قبل از اینکه با قالب‌بندی ستون‌های بتنی آشنا شویم، بهتر است اول از شناخت انواع ستون‌ها آغاز کنیم. به طور کلی ستون‌ها دارای چند نوع هستند: ستون‌های Y شکل یا چند وجهی، ستون‌های مستطیلی، مربعی و دایره‌ای. هر یک از این ستون‌ها کاربردهای متنوعی داشته و می‌توان در پروژه‌های متفاوت خانه سازی و شهرسازی از آنها بهره گرفت.
پرکاربردترین قالب‌های ستون در ایران در حال حاضر کدامند؟
قالب‌های فلزی در حال حاضر از متداول‌ترین قالب در زمینه قالب‌بندی ستون‌ها به شمار می‌رود.
قالب‌های فلزی از فولاد ساخته شده و دارای استحکام و دوام بالایی هستند. این قالب‌ها نسبت به سایر قالب‌ها مزایایی دارند. یکی از مزایای آنها سهولت و سرعت در مونتاژ و دمونتاژ است که با تجهیزات و اتصالات خاص خود صورت می‌پذیرد. یکی دیگر از مزایای قابل توجه آنها مقاومت در برابر تغییرات حرارتی است که در صورت تغییرات جوی مثل گرم یا سرد شدن هوا اتفاق می‌افتد.
قالب‌بندی ستون با مقاطع مختلف با قالب‌های مدولار یکسان
مونتاژ انواع مقطع قالب‌بندی ستون با قالب‌های مدولار
ساخت و اجرای ستون‌های بتنی در شش مرحله
- مرحله اول اجرای رامکا نام دارد که پس از پی سازی و آرماتوربندی انجام می‌شود.
- مرحله دوم تهیه قالب است که باید با توجه به نوع ستون و شرایط پروژه به لحاظ سایت و بودجه و غیره انتخاب شود. برای بهبود روند این مرحله توصیه می‌شود در صورت امکان از قالب‌های فلزی استفاده شود.
- مرحله سوم زدودن آلودگی و تمیزکاری از سطح قالب‌ها است. البته این مرحله مختص قالب‌های دست دوم است. در این صورت باید هر نوع آلودگی و بتن اضافی حاصل از پروژه قبلی از سطح قالب کاملا برداشته شود.
- در مرحله چهارم برای این که بتن پس از خشک و سفت شدن به راحتی از قالب جدا شود باید سطح آن روغن کاری شود.
- مرحله پنجم نوبت اتصال پانل‌های قالب به یکدیگر است که در اینجا به کمک قطعات مخصوص اتصال از قبیل پین و گوه، سنجاق و غیره به یکدیگر متصل می‌شوند.
- در آخرین مرحله نیز قالب‌ها تراز می‌شوند. برای این کار از وسیله‌ای مخروطی شکل به نام شاغول استفاده می‌شود.
تجهیزات مورد نیاز جهت قالب‌بندی ستون بتنی
پانل‌ها یا صفحات فلزی که در دو نوع تسمه‌ای و لبه خم تولید می‌شوند. برای اینکه این پانل‌ها به یکدیگر چفت شوند از پین و گوه استفاده می‌شود.
پشت‌بندهای افقی و قائم که اغلب لوله‌ای بوده و نیز جک‌های مایل به منظور ثابت نگه داشتن پانل‌ها و بالا بردن مقاومت قالب در برابر نیروی رانشی بتن تازه به کار برده می‌شود.
کلمپس یا بست قورباغه‌ای قطعه‌ای بسیار کاربردی که همراه با میلگرد برای شاقول کردن و نگه داشتن قالب به کار می‌رود.
تسمه قالب‌بندی که بین قالب‌ها تعبیه شده و کنترل فاصله آنها را به عهده دارد.
قالب‌های خاص ستون
برای بتن‌ریزی ستون‌ها، قالب‌هایی با مقطع مربع و مستطیل بسیار رایج است. اما قالب ستون‌های گرد و همچنین قالب ستون با مقطع متغیر در دسته قالب‌های خاص قرار می‌گیرند.
قالب ستون با مقطع متغیر
در قالب‌های ستون با مقطع متغیر همان گونه که از نامش پیدا است، اندازه مقطع در آن قابل تغییر است. این قالب‌ها مناسب برای اجرای ستون‌های بتنی با مقطع مربع و مستطیل بوده و جایگزینی مناسب برای سیستم‌های سنتی مدولار هستند. در این نوع قالب‌ها که به آنها کشویی نیز گفته می‌شود، به دلیل یک پارچه بودن پنل‌ها و عدم ایجاد درز پنل روی سازه، نمای بتن کاملا یک دست ایجاد می‌شود و کیفیت بسیار بالاتر و زیبایی بصری بیشتری نسبت به سازه‌هایی دارد که توسط قالب‌های سنتی مدولار ساخته شده‌اند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این قالب‌ها این است که بر خلاف سیستم‌های مدولار لازم نیست در تمامی مراحل عملیات ساخت و ساز پروژه قالب‌ها و اتصالات تک به تک باز شده و در مرحله بعدی مجدد متصل و مونتاژ شوند. بلکه پنل‌ها بدون نیاز به مونتاژ قابلیت جابه‌جایی دارند. از این رو اتلاف وقت نداشته و سرعت در اجرای سازه با استفاده از این قالب‌ها چندین برابر است.
با استفاده از قالب‌های کشویی می‌توان با یک ست قالب مقاطع متغیری را ایجاد نمود. این مقاطع در ستون‌های مربعی از 90 سانتی‌متر تا 120 سانتی‌متر به فواصل 10 سانتی‌متر و در ستون‌های مستطیلی با اندازه 110 × 90 سانتی‌متر قابل اجرا است.
تنها عیبی که می‌توان برای این قالب‌ها عنوان کرد قیمت نسبتا بالای آنها است. هزینه بر بودن این قالب‌ها به این دلیل است که به صورت کاملا سفارشی طراحی و تولید می‌شوند و علت دیگر آن هم استفاده از لارج پنل‌ها است.
مزایای قالب‌بندی ستون با استفاده از لارج پنل‌ها
قالب لارج پنل (Large panel system) که در دسته قالب‌های خاص با سطح مقطع متغیر قرار می‌گیرد، روشی سریع جهت بتن ریزی در حجم بالا است. کاربرد اصلی این قالب‌ها بتن ریزی برای دیوار است. اما در پروژه‌هایی که ستون‌ها ارتفاع زیادی دارند و همچنین اجرای پروژه‌هایی که اتملم آنها به سرعت بیشتری نیازمند است از قالب‌های لارج پنل استفاده می‌شود. طراحی این قالب‌ها به گونه‌است که تغییر مقطع به راحتی در آنها انجام شده و می‌توان مقطع آنها را کوچک‌تر یا بزرگ‌تر نمود.
مزایایی که می‌توان برای این قالب‌ها عنوان کرد عبارت است از:
بتن ریزی در ارتفاع زیاد
انتقال سریع و راحت آنها به طبقات بعدی
مقاومت و استحکام در برابر فشار بتن ریزی
ایجاد یکپارچگی و یکدستی در نما بدون ایجاد درز قالب
سرعت و سهولت در باز و بسته کردن پنل‌ها و تغییر اندازه مقطع در صورت نیاز
مزایا و معایب استفاده از قالب‌های فلزی
از آنجا که در قالب‌های فلزی امکان استفاده چند باره از آنها وجود دارد، می‌توان گفت که به لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه هستند.
پانل‌ها با استفاده از قطعات اتصال دهنده به راحتی و با سرعت به یکدیگر متصل می‌شوند و زمان زیادی نمی‌گیرند. مقاومت این قالب‌ها در برابر آتش سوزی و احتراق نسبت به نوع چوبی و پلاستیکی آن بسیار بالاتر است.
در کنار مزایایی که برای قالب‌های فلزی ذکر شد باید گفت هزینه این قالب‌ها به نسبت سایر قالب‌ها بالاتر است اما با توجه به تکرارپذیری کاربرد آن می‌توان گفت تا حدودی هزینه زیاد آن جبران می‌شود. در صورت نگهداری درست و کاربرد اصولی آن می‌توانید از این قالب‌ها در پروژه‌های متعدد بهره بگیرید.
مشکلات استفاده قالب فلزی‌های ستون در ارتفاع زیاد
قالب‌بندی و عملیات بتن ریزی در ارتفاع زیاد مشکل‌تر است. در نوع فلزی قالب‌ها برای اینکه فشار حاصل از بتن‌ریزی به پانل‌های پایین‌تر را کاهش دهند، به ناچار باید از پین و گوه‌های بیشتری استفاده کنند. همچنین برای اینکه از ایجاد بی‌نظمی و ناشاقولی نیز جلوگیری شود باید جک‌ها و پشت‌بندهای بیشتری به کار برد.
علاوه بر مشکلات ذکر شده ممکن است پدیده جداشدگی دانه‌ها نیز رخ بدهد. در این صورت با مطرح کردن مثالی رفع این مشکل را نیز شرح می‌دهیم. اگر ارتفاع ستونی 6 متر باشد برای جلوگیری از ایجاد این جداشدگی، باید سه متر اول را بتن‌ریزی کرده و آن را ویبره بزنند، پس از آن دریچه بسته شده و سه متر بعدی را بتن‌ریزی می‌کنند.
تمامی موفقیت روند ساخت ستون‌ها مستلزم این است که در هنگام استفاده از قالب‌ها و پروسه بتن ریزی برای ساخت ستون‌های بتنی باید تمام نکات و اصول ایمنی را رعایت کنید تا از ایجاد خسارت و وقوع حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری شود.
